Tiểu Sử Cuộc Đời Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
Tô Ngọc Vân sinh ngày 15 tháng 12 năm 1906, tại làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên, nhưng lớn lên tại Hà Nội. Cha là Tô Văn Phú và mẹ là Nguyễn Thị Nhớn. Gia đình nội của ông là tiểu tư sản thành thị, trong khi gia đình ngoại nghèo của ông xuất thân từ các nhà Nho sống bằng nghề buôn bán nhỏ.
Xuất thân từ một gia đình nghèo, ông phải đi làm từ khi còn nhỏ. Từ sáu tuổi trở đi, vì hoàn cảnh gia đình ông phải ở nhờ nhà bà ngoại và dì. Sống với dì tuổi thơ của ông trải qua đầy đau khổ, ông chỉ được phép gặp bố mẹ vài lần trong năm.
Sau khi học xong năm thứ 3 tại trường THCS Bưởi, ông nghỉ học và bắt đầu vẽ tranh để chuẩn bị thi vào trường mỹ thuật. Sau vài tháng đào tạo trong lớp dự bị, ông đã thi đỗ vào trường École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine, vào khóa văn bằng thứ hai từ năm 1926 đến năm 1931. Ông nhận được số điểm cao nhất trong lớp cho kỳ thi cuối cùng của mình.
Sự Nghiệp Của Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
Khi mới bắt đầu ông gặp rất nhiều khó khăn trong việc làm họa sĩ và phải đi học vẽ cá nhân cũng như làm việc cho các tạp chí, báo như: Nhân Loại, Phong Hóa, Ngày Nay và Thanh Nghị. Các bài viết của ông lấy bút hiệu Ái Mỹ. Các bút danh khác mà ông sử dụng là Tô Văn Xuân và Tô Tử.
Các Giai Đoạn Sự Nghiệp & Vai Trò Của Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
Năm 1931, ông đoạt huy chương bạc tại cuộc triển lãm thuộc địa ở Paris cho bức tranh sơn dầu Lá thư (A letter). Năm 1932, ông nhận được giải thưởng danh dự tại cuộc triển lãm của các họa sĩ Pháp. Khi kỹ năng của anh ấy cuối cùng đã được công nhận vào đầu những năm 30, anh ấy cuối cùng đã có thể kiếm sống bền vững bằng nghề họa sĩ.
Năm 1932, ông kết hôn với Nguyễn Thị Hoàn – người mẫu đầu tiên của ông – và có năm người con. Năm 1933, ông trở thành thành viên của hiệp hội nghệ sĩ Pháp. Cùng năm, ông được vua Bảo Đại mời vào cung khai sơn ở Huế. Năm 1935, ông giành được giải thưởng tại Société Annamite D’Encouragement à l’Art et à l’Industrie (Hiệp hội Khuyến khích Nghệ thuật và Công nghiệp An Nam (SADEAI)). Trong những năm đó, với giá vẽ gấp và ống sơn, ông đã đi khắp các vùng quê gần Hà Nội để cố gắng tái hiện vẻ đẹp và sự đa dạng của nó.
Từ năm 1935 đến năm 1938, ông dạy tại trường Sisowath ở Campuchia và vẽ ở Phnom Penh. Từ năm 1938 đến năm 1939, ông giảng dạy tại trường THCS Bưởi – ngôi trường thời thơ ấu của ông. Từ năm 1939, ông dạy vẽ tại École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine, sau đó trở thành giáo viên chính thức và giáo sư tại trường cao đẳng nghệ thuật.
Năm 1943, ông tham gia nhóm Foyer de l’Art Annamite (Home of Annamite ART) (FARTA)) và cũng viết về nghệ thuật cho các tờ báo Hà Nội. Năm 1945, sau cách mạng, ông đã làm hai tấm áp phích lớn. Năm 1946, ông vẽ chân dung Hồ Chí Minh và được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam mới. Năm 1944, khi trường cao đẳng chuyển đến Sơn Tây sau trận chiến đấu ác liệt, ông đã tổ chức một cuộc triển lãm các tác phẩm của sinh viên cùng với Joseph Inguimberty tại Nhà Thông tin trên phố Tràng Tiền. Một năm sau, ông rời Hà Nội đến Bát Tràng.
Năm 1946 ông tham gia Đội Tuyên truyền Việt Bắc, làm áp phích, khẩu hiệu trên tường. Sau đó anh ấy tham gia vào nhóm sân khấu “August”, trang điểm và chơi các phần phụ trên sân khấu. Năm 1947, ông trở thành Tổ trưởng Tổ văn nghệ Vì lợi ích toàn quốc ở Quân khu 10.
Năm 1948 Tô Ngọc Vân làm trưởng đoàn văn công kháng chiến ở Vĩnh Chánh, tỉnh An Giang. Sau đó ông trở thành giám đốc xưởng sơn mài và thành lập tờ báo văn học nghệ thuật, viết nhiều bài báo. Cùng năm, Vân tham gia Đại hội Văn học Nghệ thuật Quốc gia, tranh luận gay gắt với Tổng Bí thư Trường Chinh về chủ đề tranh tuyên truyền có được coi là tác phẩm nghệ thuật hay không. Những cuộc tranh luận này nhấn mạnh sự chấp nhận một cách thờ ơ của Vân đối với các nguyên tắc của lý tưởng cách mạng và chủ nghĩa hiện thực xã hội trong nghệ thuật.
Năm 1949, họa sĩ Tô Ngọc Vân theo Trung đoàn Thủ đô để vẽ các hoạt động của máy bay chiến đấu trong ba tháng. Ông cũng trang trí tiệm quan hệ với chính phủ bằng những bức tranh. Về nước năm 1950, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Trung ương tại tỉnh Phú Thọ. Một năm sau, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam tại Hà Nội.
Họa sĩ cũng tham gia chiến dịch Biên giới và giải phóng Lào Cai năm 1950. Năm 1952, ông tham gia chiến dịch đẩy mạnh sản xuất và kinh tế bằng cách vẽ thêm tranh chân dung Hồ Chí Minh và sử dụng một chủ đề mới – họa sĩ trường phái ấn tượng nổi tiếng người Pháp, Henri -Jean Guillaume Martin.
Năm 1953, Ngài hành hương cải tạo về sống tại làng Ninh Dân, tỉnh Phú Thọ. Ông sống với dân làng và vẽ những bức tranh về cuộc đấu tranh chống lại địa chủ của họ. Năm 1954, ông thực hiện một loạt ký họa về cuộc sống của nông dân.
Tháng 4 năm 1954 Tô Ngọc Vân được lệnh đi Điện Biên Phủ để vẽ ký họa về các hoạt động quân sự ở mặt trận, mô tả cuộc sống của binh lính và nhân dân ở Tây Bắc và Điện Biên Phủ. Ngày 17 tháng 6 năm 1954, ông hy sinh tại cây số 14 Bà Khẽ, vượt đèo Lũng Lô, khi đang thực hiện nhiệm vụ ký họa trực tiếp. Cái chết của anh ấy rất gần trong trận chiến, một cuộc chiến đánh dấu một bước ngoặt của cuộc chiến, khiến anh ấy trở thành một anh hùng dân tộc.
Tháng 11 năm đó, những bức tranh của ông thực hiện vào thời điểm đó đã được giải thưởng tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc.
Năm 1985, một đường phố ở Thành phố Hồ Chí Minh được đặt theo tên ông và đến năm 1995, một đường phố ở Hà Nội được đặt theo tên ông.
Triển Lãm Nổi Bật Của Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
1931 – Exposition Coloniale, Paris, Pháp
1932 – Triển lãm của Hiệp hội Họa sĩ Pháp, Paris, Pháp
1954 – trao giải tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc
1996 – Paris – Hanoi – Saigon: L’aventure de l’art moderne au Viêt Nam, Pavillon des Arts, Paris, France
2006 – Il drago e la Farfalla, Complesso del Vittoriano, Rome, Ý
2013 – Du Fleuve Rouge au Mékong, Bảo tàng Cernuschi, Paris, Pháp
Giải Thưởng Tiêu Biểu Của Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
– Bằng danh dự của triển lãm Thuộc địa Paris năm 1931
– Khen thưởng danh dự tại triển lãm của Hội Họa sỹ Pháp – Salon Paris năm 1932.
– Giải nhất triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc năm 1954.
– Huân chương Độc lập Hạng Nhất.
– Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
Một Số Tác Phẩm Nổi Tiếng Của Họa Sĩ Tô Ngọc Vân
Các tác phẩm của họa sĩ Tô Ngọc Vân được chia thành 2 giai đoạn chính là từ trước 1945 và sau 1945. Tất cả những tác phẩm của ông đều gây được tiếng vang lớn cho nền hội họa Việt Nam.
Từ trước năm 1945 các tác phẩm của ông chủ yếu tập trung vào hình ảnh những người phụ nữ và hầu hết là tranh sơn dầu. Một số bưc tranh tiêu biểu như: Thiếu nữ bên hoa sen (1944), Thiếu nữ bên hoa huệ (1943), Hai thiếu nữ và em bé (1944), Thiếu phụ ngồi bên tranh tam đa (1942), Buổi trưa (1936), Bên hoa (1942).
Kiệt tác “Thiếu nữ bên hoa huệ” được coi là tác phẩm nổi tiếng làm nên sự nghiệp tên tuổi của họa sĩ Tô Ngọc Vân. Bức họa đã gây được tiếng vang lớn cả trong và ngoài nước. Bức tranh mô tả một thiếu nữ mặc áo dài trắng đang nghiêng đầu duyên dáng bên lọ hoa huệ trắng. Hình ảnh dịu dàng của cô gái cùng với những chi tiết và màu sắc xung quanh tạo nên một vẻ đẹp giản dị của người thiếu nữ.
Vào sau năm 1945 các tác phẩm của họa sĩ Tô Ngọc Vân không chỉ là tranh sơn dầu mà còn có tranh sơn mài, kí họa màu nước hay màu nước. Các tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến: Hồ Chủ Tịch làm việc tại Bắc Bộ phủ (1946), Nghỉ đêm bên đồi (1948), Con trâu quả thực (1954), Hai chiến sĩ (1949), Nghỉ chân bên đồi ( 1948), …
